Według pediatrów pierwsze pół roku to bardzo ważny czas, w którym rodzice szczególnie powinni skupić się na rozwoju i odpowiedniej stymulacji swojej pociechy. Dotyczy to wszystkich zmysłów, jednak jednym z najważniejszych jest wzrok. Można go rozwijać poprzez zapewnienie maluchowi różnego rodzaju bodźców, niemniej należy dobierać je rozważnie, odpowiednio do wieku dziecka.
Proces ten polega na integrowaniu przez neurony różnych bodźców pochodzących z odpowiednich zmysłów. W ten sposób wytwarzają się sprofilowane przekaźniki, które odpowiadają za rozpoznawanie, przyporządkowywanie na podstawie zdobytych doświadczeń danych bodźców do konkretnych płatów mózgowych. Stymulację wzroku można zacząć tak naprawdę od pierwszych tygodni życia malucha, z pewnymi jednak ograniczeniami. Wszystkie nowe czynniki powinny być wprowadzane stopniowo, muszą opierać się na obserwacji dziecka. Widząc, że czegoś jest za dużo, powinno się zrobić jeden krok w tył i dać mu więcej czasu. Tylko w ten sposób nie przebodźcuje się maluszka.
Etapy rozwoju wzroku u dzieci
Stopień rozwoju pociech na każdej płaszczyźnie uzależniony jest od ich wieku. Maluch trzymiesięczny nie będzie na tym samym poziomie rozwinięcia co na przykład dziecko dwuletnie. Każdy jest inny i rozwija się w swoim tempie, nie powinno się tego procesu na siłę przyspieszać, ale warto pomóc mu stawiać kolejne kroki wtedy, gdy jest na to gotowy. Podobnie jest ze wzrokiem, który w przybliżeniu kształtuje się w ten sposób:
- 1 miesiąc – w tym czasie obraz jest jeszcze mocno niewyraźny. Właśnie przez to dziecko nie jest w stanie odróżnić kształtów i kolorów, nie potrafi skupić się na jednym, nawet stałym (nieporuszającym się) przedmiocie. Widzi wtedy lepiej peryferyjnie, czyli wtedy, gdy dana rzecz znajduje się na obrzeżach pola widzenia.
- 2-3 miesiąc – w tym okresie maluszek zaczyna bardziej świadomie wodzić wzrokiem za pokazywanymi mu przedmiotami, czy za bliskimi. Jest ciekawy docierającego do niego światła, zaczyna nawet stopniowo unosić główkę.
- 4-5 miesiąc – dopiero wtedy dziecko zaczyna dostrzegać jakieś barwy, w tym czasie szczególnie widoczne kolory to te o jaskrawych odcieniach. Jest bardziej ciekawskie, zaczyna panować nad swoimi rączkami i wyciąga je w kierunku obiektu, którym się zaciekawił, potrafi dostrzec przedmioty w odległości nawet trzydziestu centymetrów.
- 6-8 miesiąc – pociecha zaczyna widzieć poruszające się przedmioty, wodzi za nimi wzrokiem. Jest w stanie opanować zależność koordynacji ręka-oko, dzięki czemu potrafi nawet chwytać zabawki. Zaczyna rozpoznawać twarze bliskich i reagować na ich mimikę, próbuje ją naśladować.
- 9-12 miesiąc – w tym wieku zmysły malucha są już na dość wysokim poziomie, rozumie więcej z otaczającego go świata, jest w stanie pokazywać wskazane przez rodzica fragmenty w książeczkach.
W jaki sposób stymulować wzrok u niemowląt?
Wzrok rozwija się aż do 2 roku życia dziecka, dlatego warto zadbać o tę kwestię nie tylko wtedy, gdy jest niemowlęciem. Stymulacja jest bardzo ważnym etapem rozwoju poszczególnych zmysłów i powinna być dobierana w uzależnieniu od wieku pociechy. W przypadku noworodków ważne będzie umieszczenie w łóżeczku dużych przedmiotów w kolorach czarno-białych. Będą kontrastowe i dobrze widoczne dla takiego maluszka. W okresie gdy pociecha ma 2-5 miesięcy można już zacząć wykonywać różnego rodzaju ćwiczenia, kładąc je na brzuchu i pokazując kontrastowe obrazki, zabawki. W takim wypadku dobrym pomysłem będą książeczki kontrastowe. Czarno-białe odcienie są najlepiej zauważalne w tym wieku, choć można wprowadzać powoli również bardziej kolorowe przedmioty.
Dziecko musi wtedy unieść główkę, aby je zobaczyć, a w ten sposób będzie uczyło się skupiania wzroku na obiektach i wzmocni mięśnie. W momencie kiedy maluch przekracza szósty miesiąc życia, można wprowadzić różnego rodzaju zabawki, aby nauczyło się chwytać, a tym samym koordynować rączki i oczy. Najlepsze będą duże przedmioty, które łatwo będzie mu złapać. W wieku 9-12 miesięcy ważny jest kontakt z innymi ludźmi, rówieśnikami, aby maluch nauczył się lepiej rozróżniać twarze, sprawdzą się również książeczki ze zwierzętami o intensywnych barwach.
Jakie kolory zabawek wybierać?
Pierwsze zabawki dla niemowląt zdecydowanie nie powinny być w np. pastelowych barwach. Maluch nie będzie w stanie ich dostrzec, a tym samym stymulacja wzroku nie przebiegnie tak, jak powinna. Zdecydowanie lepszym wyborem będą jaskrawe i kontrastowe kolory takie jak intensywnie nasycone żółte, czerwone, niebieskie czy zielone barwy. W takich odcieniach powinny być również książeczki dla niemowląt. Nie zawierają one zbyt wielu treści, jedynie krótkie, proste zdania, jednak ich sens opiera się głównie na obrazkach, bo to właśnie one mają zainteresować najmłodszych.
Jakie mogą być skutki nadmiernej stymulacji?
W obecnych czasach przebodźcowanie dziecka jest niestety częstym zjawiskiem. Dostęp do informacji jest łatwy, a wielu rodziców dąży do tego, by iść z duchem czasu, przy tym z pewnością chcąc jak najlepiej dla swoich pociech. Słysząc o stymulacji zmysłów, każdy wolałby zrobić to jak najlepiej i jak najszybciej, co jest błędnym myśleniem. Skutkami tego może być rozdrażnienie maluszka, a tym samym zwiększona płaczliwość, problemy ze snem. Dziecko nie będzie umiało się skupić, może być nawet smutne.
Stymulację należy przeprowadzać stopniowo, najlepiej przy użyciu przeznaczonych do tego przedmiotów, na przykład zabawek. Trafnym wyborem może okazać się książeczka sensoryczna, która posiada różne faktury i kolory. Rozwija nie tylko zmysł wzroku, ale również dotyku. Pozwala też na stymulację dziecka zgodnie ze stopniem jego przygotowania. Jeśli nie będzie ono czuło się w czymś dobrze, po prostu nie zainteresuje się tym, a dla rodzica stanie się to jasnym sygnałem.